بخش سوم از فصل سوم

بخش

در باره حقوق کار چه می دانیم ؟

بخش سوم از فصل سوم

حقوق کار خلق فرمایی یا سوسیالیستی: با پیروزی انقلاب سوسیالیستی و برقراری نهادهای برآمده از آن، تغییرات ریشه­ای درخصلت روابط تولیدی ایجاد می­شود. زیر بنای اقتصاد­ را مالکیتِ عمومی بر وسایل تولید تشکیل می­دهد وبا محو مالکیت خصوصی بر وسایل تولید، شالوده اقتصادی استثمار طبقه کارگر و همه زحمتکشان از بین خواهد رفت. بنابراین مالکیت وحاکمیت به همه خلق تعلق دارد وقوانینی­که تصویب می­شوند بنا به اراده خلق یا به فرمان خلق وهمه جامعه  است که در حوزه حقوق کار ، حقوق کار خلق فرمایی یا سوسیالیستی نام نهاده شده است.

برای روشن تر شدن حقوق کار سوسیالیستی باید تفاوت ها و شباهت های آن را با حقوق کار در جوامع سرمایه داری مورد مطالعه قرار داد 

حقوق کار سوسیالیستی (خلق فرمایی) مانند حقوق کار دولتی است و برگرفته از قانون اساسی و قوانین عادی است امااین تفاوت جدی را باحقوق کار در جوامع سرمایه داری دارد که مهمترین آن ها عبارتند از :

حقوق کار در کشور های سرمایه داری برای دفاع ازمنافع کارگران در روابط کار تنظیم وتصویب میشود ولی در جوامع سرمایه داری ضمن حمایت از حقوق  کارگر در راه رشد کارآیی و سرعت بخشیدن بهره­وری  تولید اجتماعی و بالا بردن استاندارد های مادی و مهنوی کل جامعه را پی­ریزی می کند.

حقوق کار درجوامع سرمایه داری لوایح قانونی  توسط  دولت وپارلمانی(مجلس قانونگذاری) که اکثریت آن را نمایندگان سرمایه داران تشکیل میدهند تصویب می شود

ولی در جامعه سوسیالیستی حق تنظیم مقررات کار و تقدیم لوایح را به پارلمان­ خلقی را دارد که بیشترین نمایندگان آن از  کارگران و زحمتکشان است.

در کشور های سرمایه داری کارگران  و اتحادیه های آنان در بهترین حالت و در صورتی که وجود داشته باشند، از طریق سه جانبه گرایی در باره چگونگی اجرای موضوعات در روابط کار نظر می دهند اما در حقوق کار سوسیالیستی اتحادیه های کارگری از قدرت بالایی در همه موضوعات روابط کار برخوردارند و حق دارند پیمان دسته جمعی­در باره حمایت کاری، بالا بردن بهره وری و کاهش هزینه ها  دستمزد ها و پاداشکاری و محرک های مادی و اخلاقی و سایر موضوعات را با مدیران کارگاه  به امضا رسانند و براجرای درست قانون کار نظارت داشته باشند .

در باره حقوق کار  سوسیالیستی می توان به عنوان مدل و نمونه ای از این حقوق، به قانون کار اتحاد جماهیر شوروی استناد کرد. با توجه به گستردگی جمهوری های سوسیالیستی در آنجا حقوق کار تمامی ویژگی هایی را کار در فصل دوم مورد مطالعه قراردادیم ، مشاهده کرد بدین ترتیب در ادامه با مراجعه کتاب « شرحی بر قانون کار شوروی» ترجمه جلال علوی نیا از انتشارات ابوریحان سال 1361 این  حقوق کار را مورد مطالعه بیشتر قرار می دهیم.

منابع حقوق کار خلق فرمایی: این منابع عبارتند از قانون اساسی ، قوانین عادی ، مصوبات دولت ، مقررات کارگاه و پیمان دسته جمعی.

حقوق  کار خدافرمایی:این نظریه متکی بر اندیشه های دینی است و به نظر می آید که بانیان آن برای مقابله ایدئولوژیک با حقوق کار خلق فرمایی به تبیین آن پرداخته اند . با توجه به آنچه که در باره این نوع حقوق کار گفته شده است، علی الظاهر بر اساس شالوده اقتصادی خاصی تبیین نشده است و بانیان نظری این نوع حقوق کار براساس بینش مذهبی خود وبا استفاده از آیات و روایات و احادیث و مسایل فقهی به تشریح آن پرداخته اند. و دیگر اینکه به نظر می رسد بنا به اعتقادات فردی این نوع حقوق کار در قراردادهای نانوشته انفرادی رایج بوده است. با این همه به خاطر آنکه در شرایطی تلاش شده است تا بر مبنای اندیشه های دینی به گونه ای حمایت از کارگر  منزلت یابد به مطالعه آن می پردازیم

 قوانین این حقوق براساس فقه( علم به احکام شرعی از راه تحقیق) درک شده است خصوصیات این حقوق عبارتند از :

الهی بودن : مبدا و اساس این قوانین وحی و الهام از طرف خدا است .

منزه بودن : ذات این قوانین از اغراض شخصی به کلی پاک است.

کامل بودن: از هر جهت کامل و مولد کمال اجتماع و سعادت افراد است.

ضمان اجرایی: ضمان اجرایی قوانین الهی جنبه دنیوی و اخروی دارد .

در ارتباط با حقوق کار خدافرمایی می توان قواعد زیر را که منبع آن سنت است به عنوان نمونه بیان کرد :

۱-   لزوم معلوم بودن مزد : « هر گاه یکی ازشما کسی رااجیر کند مزدش را به او بگوید » (نقل از نهج الفصاحه)

2-      لزوم پرداخت فوری مزد : «مزد اجیر را بپرداز قبل از آنکه عرقش خشگ شود».(همان ماخذ )

3-      ضمان معنوی مزد : « ندادن مزد کارگر از پلید ترین گناهان است».( نقل از کتاب شیخ مفید

 همانگونه که از قواعد بالا برمی آید روابط در این نوع حقوق کار از باب اجاره است .

در این فصل کوشیدیم تا انواع حقوق کار را مورد مطالعه قراردهیم . به دلیل طولانی بودن این فصل  بهتر آنست که یک بار از ابتدا تا پایان فصل سوم را دوباره بخوانیم تا هماهنگی بیشتری در درک مطالب آن به دست آید .

درفصل بعد تاریخچه وحقوق کار در ایران را و همچنین قوانین ومقررات در ایران را مورد مطالعه قرار می دهیم.

از دوستانی که در این هم آموزی همراه بودند خواهش می کنم از ارایه نظرات خود دریغ نکنند .